Oštrolisna šparoga

Sezona šparoga je već u punom jeku i primorske i istarske livade i šume nakon kiše vrve beračima, kako onima koji si zelenim »macićima« nastoje poboljšati zaradu, tako i onima koji si žele ovom poslasticom iz prirode poboljšati ručak. Teško da u mediteranskoj prehrani i jedna druga biljka koja »na divljaka« raste u prirodi ima tako povlašteno mjesto u tanjuru kao divlja, odnosno oštrolisna šparoga (Asparagus acutifolius). Mladi izdanci ove zimzelene biljke koji izbijaju već u rano proljeće i otprilike mjesec i pol dana omogućavaju izdašnu berbu smatraju se vrhunskom poslasticom koje se ne stide ni elitni restorani i ponajbolji svjetski kuhari.

Osim svoje gastronomske vrijednosti, odnosno poznatog jedinstvenog gorkastog okusa, šparoge su poznate i po izuzetno kvalitetnim nutritivnim, no i ljekovitim osobinama. Bogata vitaminom K, proteinima, lipidima i folnom kiselinom, te anti-upalnim sastojcima i antioksidansima kao što su vitamini C i E, beta-karoten, cink i selenij, šparoga je svakako jedna od najzdravijih prirodnih namirnica koje postoje.

Ova biljka, između ostalog sadrži i amino-kiselinu asparagin, te krom koji pomažu inzulinu prenositi glukozu, a vrlo je bogata i glutationom, sastojkom s detoksijskim svojstvima koji pomaže tijelu štititi se od određenih vrsta raka. Visoke razine vitamina B koje nalazimo u šparogi pomažu pak reguliranju amino-kiseline homocisteina, koja u prevelikoj količini može biti faktor rizika za srčane smetnje. Šparoga između ostalog sadrži i više različitih saponina, vrstu biljnih glikozida od kojih je jedan - sarsasapogenin istraživan i kao spoj koji potencijalno može ublažiti simptome neurodegenerativne bolesti ALS. U nemaloj količini u ovoj je mediteranskoj biljci prisutan i jedan od najistraživanijih antioksidansa, glutation (GSH) koji sadrži tri amino-kiseline u jednoj molekuli.

Anti-upalni sastojci i antioksidansi, inače, spadaju među najbolje »umanjivače« rizika od kroničnih oboljenja srca i krvnih žila, te bolesti poput dijabetesa, a prema nekim istraživanjima i određenih vrsta raka.

Šparoga je poznata i po blagodatima za probavni sustav, ponajviše zahvaljujući tome što sadrži znatne količine ugljikohidrata inulina, koji se za razliku od većine ostalih ugljikohidrata ne razgrađuje već u početnim segmentima probavnog trakta, već putuje nerazgrađen do debelog crijeva. Jednom kad stigne tamo, postaje idealan izvor hrane za razne vrste bakterija kao što su bifidobakterije i laktobacili koje su pak povezane s boljom apsorpcijom hranjivih sastojaka, te nižim rizikom od alergija i raka crijeva. Šparoge su pri tome bogate i s vlaknima te proteinima, koji također pomažu ustaliti ritam probave na najkvalitetniju mjeru (za razliku od, primjerice prevelikog unosa masnoće koji usporava probavu ili pak prevelikog unosa šećera koji može pretjerano ubrzati protok hrane kroz probavni sustav).

Konzumirati svježe

Za razliku od nekih drugih jestivih biljaka koje mogu malo i »odstajati« nakon branja, za šparoge je, pokazuju istraživanja, ključno da se konzumiraju svježe, odnosno što prije zamrznu ukoliko su namijenjene za neka buduća korištenja. Tzv. metabolička aktivnost biljke koja se nastavlja i nakon što je ubrana podrazumijeva unos kisika i oslobađanje ugljičnog dioksida. U slučaju šparoge, brzina ove metaboličke izmjene veća je no u većine drugih biljaka - na 100 grama šaproga pohranjenih u frižideru, svaki sat se oslobađa 60 miligrama ugljičnog dioksida, što je primjerice pet puta brže no u slučaju krompira ili luka ili tri puta brže no slučaju rajčice. Između ostalog, to znači da će šparoga i u frižideru venuti brže od većine povrća. Ukoliko zamotate krajeve ubranih šparoga u mokru krpu, pomoći ćete im da održe metaboličku aktivnost dulje nakon branja, no i uz ovu »mjeru« šparoge treba konzumirati ili pak zamrznuti najkasnije unutar 48 sati od branja.